Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından 29.12.2021 tarihinde yayınlanan “Dijital Bankaların Faaliyet Esasları İle Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik” ile birlikte ülkemizde dijital banka kurma çalışmalarının da yoğunlaştığını görmekteyiz. Konu yönetmeliğin yayınlanmasından bugüne kadar BDDK tarafından kuruluşuna izin verilen dijital bankalar;
21.04.2022 Hayat Katılım Bankası A.Ş.(Dijital banka)
07.07.2022 Kasa Katılım Bankası A.Ş.(Dijital banka)
04.08.2022 T.O.M. Katılım Bankası A.Ş.(Dijital banka)
Konu yönetmeliğin yayınlanmasından bu yana yaklaşık 8 ay geçmesine rağmen üç bankanın dijital bankacılık yapmak için kurulduğu görülmektedir. Basına yansıyan bilgiler kapsamında Türkcell in de dijital banka kurma hazırlığının olduğu bilinmektedir. Bu bağlamda dijital bankacılık lisansına ilgi gösterecek, belli bir miktarda perakende müşterisi olan ve bunlara her an ulaşabilen banka dışında bir çok kurum olacaktır bunlar;
- Elektronik para lisansı bulunan fintech girişimleri,
- Telekom operatörleri,
- büyük perakende zincirleri olabilir.
Teknolojinin hayatımızdaki yeri her geçen gün yükselerek artmaktadır. Örneğin z kuşağına uçak bileti satın almak için eskiden acentelere gidilmesi gerektiğini anlatmak oldukça güç. Teknolojinin hayatın her alanına girmesiyle birlikte bundan en çok etkilenen sektörlerin başında sanırım Bankacılık gelmektedir. Son 20 -25 yılda bankacılık süreçlerinde teknoloji kullanımının önemli düzeyde arttığını, teknoloji odaklı müşteri deneyiminin önemli düzeylere geldiğini görmekteyiz.
Bildiğiniz gibi bundan 24-25 yıl önce sadece kitap satmak için kurulan Amazon, zaman içerisinde değişim ihtiyaçları doğrultusunda iş modelini birçok kez kökten değiştirmiştir. Müşterilerine en fazla ürünü, düşük fiyattan ve en hızlı teslimat ile ulaştırabileceğini söyleyen Amazon, bu üç temel hedefini aynı anda yerine getirmek için bir çok iş modelini aynı anda uygulamaktadır. Bu bağlamda klasik bankacılığında bir değişim dönüşüm süreci içerisinde olduğunu söyleyebiliriz.
Bu bağlamda dijital bankacılık yepyeni bir bankacılık iş modeli mi? yoksa klasik bankalarımız dönüşerek ulaşabilecekleri veya mevcut rekabet ortamında finansal teknolojileri kullanarak gitmek istedikleri iş modeli mi öncelikle bunu tartışmak istiyorum. Öncelikle dijital bankacılık nedir onu tanımlamak gerektiğini düşünmekteyim.
Dijital bankacılık: müşterilere banka şubelerine gitmeden, dijital kanallar aracılığı ile işlem yapabilme imkanı sunan bir bankacılık modelidir diyebiliriz. Yoğun finansal teknolojiler kullanılarak şubesiz bir bankacılık anlayışı sunan bu sistem, banka müşterilerinin neredeyse bütün işlemlerini internet üzerinde birkaç adımda tamamlamalarını sağlamak için tasarlanmıştır.
Geleneksel bankacılık: Geleneksel bankalar eski zamanlardan beri var. Finansal hizmetlerin kurucuları ve para akışının ana kaynağıdırlar. Geleneksel bankalar, müşterilere kişisel olarak hizmet verildiği ve tüm finansal ürünlere erişebildiği tuğla ve harç şubeleriyle kendilerini farklı kılar. Başka bir değişle geleneksel bankacılık fiziksel olarak görünür olup müşterilerine finansal hizmetleri şubeleri aracılığıyla yüz yüze sunmaktadır.
Neobanklar ise, yalnızca dijital bir finansal hizmet sağlayıcı türüdür. Bu anlamda fiziki şubeleri yoktur ve mobil uygulama üzerinden tamamen online olarak müşterilerine hizmet vermektedirler. Bu yapılar, Y kuşağı ve daha genç teknoloji meraklısı kullanıcılar arasında oldukça popülerdir, Neobankların bir bankacılık lisansı yoktur ve bu nedenle ortak bankalar, büyük finans kurumları veya Hizmet sağlayıcı olarak Banka tarafından desteklenmeleri gerekir, bu da onlara eksiksiz bir finansal ürün yelpazesi sunmalarına olanak tanır. Fiziksel şubelerin ve bankacılık lisansının olmaması, neobankların maliyetlerini düşürmelerine ve kullanıcılarına daha cazip finansal çözümler sunmalarına olanak tanıyor. Çok çeşitli bankacılık ürünlerine erişimleri olsa da, neobankalar genellikle belirli bir nişe odaklanır ve genç tüketicileri ve küçük işletmeleri hedef alır.
Geleneksel Bankalar, Neobanklar ve dijital ankalar arasındaki farklar, teknolojik devrim, geleneksel bankacılığın bozulmasına ve dijitalleştirilmiş bankacılık ürünleri ve hizmetleri sunan yeni finansal kurumların ortaya çıkmasına yol açtı. Bu kuruluşların; her birinin kendi iş modeli var ve farklı düzenlemelere tabiler ama günün sonunda hepsi finansal hizmetler sunuyor. Onları birbirinden ayıran şey, fiziksel şubelerin olmaması veya varlığı, bankacılık lisansına sahip olmaları ve sundukları ürün ve hizmetlerdir.
Sonuç olarak Dijital Bankacılık, geleneksel bankalar tarafından yoğun olarak kullanılmakta olan çevrimiçi veya internet/mobil bankacılığın bir sonraki aşamasıdır diyebiliriz. BDDK Tarafından uzaktan müşteri edinimine yönelik kurallarında tanımlanması ve geleneksel bankaların teknolojik yatırımlarını yapmalarıyla birlikte geleneksel bankaların özellikle perakende bankacılıkta hibrit çalışma modeline geçeceklerini düşünmekteyim. Burada hibrit çalışma modeli olarak Şube-ATM-Dijital Kanalların bir bütün olarak kullanılmasıdır.
Günümüzde teknoloji durmaksızın gelişmeye devam ederken neredeyse tüm ticari ve finansal faaliyetler artık bilgisayarlar aracılığıyla yönetiliyor. Bilgisayar ve mobil cihazların hayatımızdaki yerinin artmaya başlamasıyla birlikte farklı teknolojiler yaşantımızı daha kolay hale getirmektedir, bu değişim yeni finansal teknolojilerin kullanımıyla birlikte bankacılık işlemlerinin daha kolay bir şekilde yapılır hale geldiğini söyleyebiliriz. Eskiden bir para transferi için banka şubesinde sırada veya bankamatik kuyruklarında beklerken artık dijital bankacılık sayesinde telefonunuzdan, tablet veya bilgisayarlardan birkaç tıkla çok basit bir şekilde bu işlemi gerçekleştirebiliyoruz.
Dijital bankacılık ile birlikte bankalarda mesai kavramı da ortadan kalktığını, şubelerin çalışma saatleri dışında da dijital bankacılık kanalları üzerinden müşterilerin bir çok işlemi gerçekleştirebildiğini söyleyebiliriz.
Dijital bankacılık sadece müşteriler açısından değil, geleneksl bankalar açısından da oldukça önemlidir. Aslında iki yönlü fayda sağlayan bir sistemdir diyebiliriz. Zira dijital bankacılık sayesinde hem banka müşterileri zamandan ve enerjiden kazanmış olur hem de geleneksel bankanın kendisi işlem yükünü azaltmış olur. Bu yüzden geleneksel bankalar müşterilerini dijital bankacılık kullanmaya teşvik etmektedirler. Dijital Bankacılık İşlemlerinde Sunulan Kolaylıklar;
- Dijital bankacılık ile zamandan tasarruf sağlayarak bankacılık işlemlerinin bankada sırası beklemeden yapılabilmesi,
- Dijital bankacılık ile hem bilgisayarlarda hem de akıllı telefon ya da tabletlerde hizmet alınabilmesi nedeniyle her yerden ve her an bankacılık işlemlerine ulaşılabilir olması,
- Mesai saatleri nedeniyle bankalara yetişemediğiniz durumlarda, dijital bankacılık hizmetleri ile 7/24 olarak işlem yapılabilmesi,
- Şubede ödemek zorunda kaldığınız pek çok işlem ücretini dijital bankacılık ile ödemek zorunda kalmayacağınız için ekonomik anlamda da kazanç sağlamış olursunuz,
- Bankacılık işlemlerinin yanı sıra fatura ya da kira ödeme gibi ekstra iş yükünden de dijital bankacılık sayesinde kurtulabilirsiniz,
- Yatırım hesaplarınızı sürekli olarak kontrol etmenizi sağlarken aynı zamanda yatırım hesaplarınız üzerinde de hızlı bir şekilde işlem yapılabilmesi,
Dijital bankacılık ile yapılabilen işlemler: genel olarak şubelerden yapılan işlemlerin hemen hepsi olarak bilinse de bazı özel işlemlerin yalnızca şubelerden yapılmasına olanak sunulmaktadır. Genel anlamda ise yapılan işlemler şu şekilde sıralanabilmektedir ,
- Bir başka bankaya para gönderme ya da kendi bankanız üzerinden farklı bir IBAN hesabına para gönderme işlemleri,
- SWİFT işlemleri,
- Elektrik, su, doğalgaz, kira, aidat gibi fatura ödemelerinin yapılması,
- Döviz alım ve satım işlemleri,
- Virman işlemleri,
- Şans oyunlarının oynanması,
- Hisse senedi alım satım işlemleri,
- Fon alım satım işlemleri,
- Kredilerin ödenmesi ya da otomatik talimat oluşturulması,
- Vadeli hesap açma işlemleri,
- Altın hesabı açma ve işletme işlemleri,
- Şans Oyunları Ödemeleri: Bilyoner, Nesine, Sisal Şans Oyunları, Sayısal Loto.
Sonuç olarak finansal teknolojilerdeki değişim ve gelişim ile birlikte geleneksel şube bankacılığı önce ATM üzerine kaymış daha sonra internet bankacılığında yoğunlaşmış ve son olarak günümüzde mobil bankacılığa kaymıştır. Geleneksel çok şubeli bankaların günümüzde yeni finansal teknolojileri kullanarak müşterilerine sundukları hizmetlerin önemli derecede arttığını görmekteyiz. Bankaların mümkün olduğunca müşterilerine hibrit bir iş modeliyle Şube ve dijital hizmet kanalarını birleştirerek hizmet vermek istediklerini söyleyebiliriz.
Geleneksel bankaların kullanmakta olduğu ana bankacılık sistemleri aslında çok şubeli geleneksel bankaların dijitalleşme kapasitesini belirleyen en önemli unsur olduğunu söyleyebiliriz. Bankaların ana bankacılık uygulamalarının yeni gelişen finansal teknolojilere entegre olma kapasitesi ne kadar yüksek ise dijitalleşme kabiliyetlerinin de o oranda yüksek olduğunu söyleyebiliriz.
Dijital bankacılığın, geleneksel çok şubeli bankalar için özellikle perakende bankacılıkta yeni bir model olmadığını, ülkemizde faaliyet gösteren bir çok geleneksel çok şubeli banka tarafından yoğun olarak kullanılan bir hizmet kanalı olduğunu söyleyebiliriz.
Bankaların faaliyete geçebilmeleri veya bir şirketin 5411 sayılı Bankalar kanunda tanımlı bankacılık faaliyetlerini yapabilmeleri için ülkemizde bilindiği gibi BDDK’dan izin almaları gerekmektedir. BDDK bu izinleri verirken en temelde şirketin organizasyon yapısına, kurumsal altyapısına ve ana bankacılık sistemine bakmaktadır. Bu üç alanın BDDK tarafından çıkarılan tüm düzenlemelere tam olarak uygun olması beklenmektedir.
Bu bağlamda geleneksel bankalar ile dijital bankaların organizasyon yapısı bir miktar farklılaşacak olmasına rağmen gerek dijital bankaların gerekse geleneksel bankaların kurumsal yönetim alt yapılarının büyük oranda benzer olması beklenmekte veya çok büyük oranda farklılaşmayacağını söylemek kanımca çok yanlış olmaz. Sonuç olarak her iki banka türü de 5411 sayılı Bankalar Kanunu ve BDDK tarafından çıkarılan mevzuata tabi olarak faaliyetlerini sürdürmeleri gerekmektedir.
Daha öncede belirttiğim gibi bir bankanın dijitalleşmesinin en önemli belirleyicisinin kullanmakta olduğu ana bankacılık uygulamasının kabiliyet ve entegrasyon kapasitesi olduğunu söyleyebiliriz. Bankaların kullanmakta oldukları tüm sistemlerin temelde BDDK mevzuatına tabi olduğu da unutulmamalıdır.